Nalan Akpınar

Kimsenin okumasını istemediğiniz, bilgisayarınızda şifreli bir dosyada tuttuğunuz günlüğünüz okunuyor olabilir mi? Okula gittiğinizi varsayacak biri, aslında sizin okulda değil de hangi saatte hangi sinemada olduğunuzu biliyor olabilir mi? Yani bir yakınınız sizi izliyor olabilir mi? Gelişen teknoloji, izlemeye hangi olanaklar sunuyor olabilir?

Eskiden günlüğünüzün, mektuplarınızın okunması veya bir yere giderken takip edilmeniz karşı taraf için de zaman ve enerji gerektiren eylemlerken, günümüzde teknolojinin nimetleri ne yazık ki izleme eyleminde bulunmayı çok kolaylaştırmış hatta sınırlarını genişletmiştir.

Cep telefonunuz ile kimi aradığınız, ne konuştuğunuz, mesajlaşmalarınız ve lokasyonunuz tespit edilebilir. Bilgisayarınızda ne yazdığınız, hangi web sitelerinde dolaştığınız izlenebilir. E-posta veya facebook vb. uygulamalardaki hesaplarınızın şifresi ne kadar karmaşık olursa olsun ele geçirilebilir. Üstelik bunları yapabilmek için hacker olmak gerekmez, sıradan ve izlemeye istekli bir bilgisayar kullanıcısı olmak yeterlidir. Sizi izleyebilecekler tanıdığınız kişilerdir. Sizinle aynı evi paylaşmayan, bilgisayarınıza veya cep telefonunuza el süremeyecek birilerinin bunu yapması daha zordur.

Teknolojinin nimetlerinden, bir kaç dakikasını harcayarak ve oturduğu yerden bilgisayarını veya cep telefonunu kullanarak faydalanmayı seçmiş bir izleyiciniz olabilir. Bu durumda size bir tür dijital şiddet uygulanıyor demektir. Siz:

– İzlendiğinizi bilmiyor olabilirsiniz.
– İzlendiğinizi tahmin ediyor ama bunun nasıl gerçekleştiğini bilemiyor olabilirsiniz. İzleyen, tahmin ettiğinizin farkındaysa bu ayını zamanda psikolojik şiddettir.
– En son olarak izleyen bunu açık açık yapıyor ve sizin de aktif izlenmeye katkınızı bekliyor olabilir (gittiğin yerde olduğunu kanıtlayan fotoğraf çek ve gönder vb.)

Dijital izleme yöntemleri nelerdir, birkaçına değinelim:
Bilgisayarlara ne yazıldığını kaydeden key logger olarak bilinen programlar ücretsiz olarak indirilebilir ve kolayca kurulabilir. Siz e-posta hesabınıza girerken şifrenizi yazdığınızda key logger bu bilgiyi kaydeder. Kimsenin bilmediği bir xyz@t.com hesabınız varsa bunu da klavyeden yazdığınız için hesap ismi de kaydedilmiş ve bilinmezliğini yitirmiş olur. Bu programlar arka planda farkedilmeden çalışır. Bazıları ekran görüntüsünü ve sesi kaydetme özelliklerine de sahiptir. Klavyeden bir şey yazmasanız bile bilgisayarda ne yaptığınızı hangi web sitelerine girdiğinizi tarih ve saat bilgileriyle kaydeder. Ayrıca key logger haricinde uzak bağlantı programları ile bilgisayarınız internete bağlıyken, başka bir bilgisayar tarafından bağlantı kurulması ve karşıdaki bilgisayara görüntü ve bilgi göndermesi de mümkündür. Hatta karşı bilgisayardaki kişi sizin bilgisayarınızı klavye ve fare ile kullanabilir ama bu durumda izlendiğinizi anlamanıza neden olur.

Cep telefonları mobil oldukları için lokasyon belirleme amaçlı kullanılabilmektedir. Bu uygulamaların çalışma mantığı genelde şu şekildedir: Uygulama, izlenecek telefona kurulur. İndirmek, kurmak ve çalıştığının anlaşılmaması için gizlemek 5 dakika içinde tamamlanabilir. Bir daha izlenen telefona bakılmasına gerek kalmaz. İzleme bilgileri web’den veya izleyenin kendi telefonuna kurduğu aynı uygulamadan kontrol edilebilir. Ayrıca periyodik olarak lokasyon bildirme veya belirli bir yere ulaşma/bir yerden ayrılma bilgilerinin mesaj olarak gönderilmesi özellikleri vardır. Mesajlaşmalar (text, Facebook, Whatsapp vs.) izlenebilir. Bazıları konuşmaları kaydeder. Akılsız telefonlar da izlenebilir.

Peki dijital izleme suç mudur? İzleme, izlenenin isteği dışında yapılıyorsa suçtur. Bu suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır. Eğer izleyen boşanmak isteyen eş ise davada izleme sonuçlarının hukuka uygun olmasa da delil kabul edildiği fakat devamında diğer eş suç duyurusunda bulunursa izleyen eşe de ceza verildiği örnekler görülmüştür. Çünkü 5237 sayılı Ceza Kanununa göre:

MADDE 132. – (1) Kişiler arasındaki haberleşmenin gizliliğini ihlâl eden kimse, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu gizlilik ihlâli haberleşme içeriklerinin kaydı suretiyle gerçekleşirse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
MADDE 134. – (1) Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlâl eden kimse, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Gizliliğin görüntü veya seslerin kayda alınması suretiyle ihlâl edilmesi hâlinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(2) Kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri ifşa eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi hâlinde, ceza yarı oranında artırılır.

Yasal olarak özel hayatın gizliliği korunmaya çalışılırken izleme uygulamaları yasalara aykırı kabul edilmiyor. Bu uygulamalar çocuğunuzun nerede olduğunu bilme, cep telefonunuz çalındığında nerede olduğunu tespit etme, işveren iseniz operasyon ihtiyaçlarınıza çözüm için üretilmekte ve pazarlanmakta. Uzak bağlantı programları özellikle bilgisayar desteği veren kişilerin sorunlu bilgisayara hızlı bir çözüm bulması için üretilmişlerdir. Ofis dışındayken ofis bilgisayarına ulaşmak amaçlı da kullanılırlar.

İzleme programları ve korunma yöntemleri hakkındaki bilgilere Internet’ten ulaşabilirsiniz. Sizi bilgisayarınızın işletim sistemine göre veya cep telefonunuzun modeline göre ne yapmanız gerektiğine dair adım adım yönlendiren video kayıtları bile bulacaksınız. Temel bir yöntem olarak şu önerilebilir: Herhangi bir konuda herhangi bir sorunuz varsa herhangi bir arama motoruna, örneğin en popülerleri olan Google’a sorun, mutlaka bir yanıtı vardır. Bilgisayarınızın izlenip izlenmediğini anlama olasılığınız sizin bilginize bağlı olarak artar. Kullanıcıların bilgisi arttıkça yeni programların kendilerini gizleyebilme özellikleri de gelişir. Sonuçta bu yeni bilgiler de Internet’te yerini alır.

Birgün size wireless bir gözlük veya adım sayan bir saat hediye edilirse izlenebileceğiniz aklınızda olsun. Dijital çağda bu eşyalardan uzak durmak neredeyse olanaksız. Uzak durmayalım ama hakim olmanın yollarını araştıralım. Teknolojik, özgür ve şiddetsiz günler dileğiyle.